Views: 1

تاریخچه و خاستگاه خاکشیر

خاکشیر یک گیاه علفی یکساله (به ندرت دوساله) است. این گیاه از خانواده Cruciferae(Brassicaceae) است. خاکشیر بومی آمریکای جنوبی، جنوب روپا، آسیا و نیوزلند است.این گیاه در محیط های وسیعی از جمله محیط های خشک رشد می کند و به طور گسترده در نقاط مختلف جهان پراکنده است.
توزیع فعلی آن شامل شرق آسیا، جنوب آفریقا، آمریکای جنوبی، استرالیا و نیوزلند است. همچنین در شمال مکزیک و بیشتر ایالات متحده و کانادا وجود دارد. همچنین در اکثر مناطق ایران به ویژه شمال شرق به صورت وحشی می روید.
گیاه خاکشیر دانه های زیادی تولید می کند که می توانند برای مدت طولانی در خاک زنده بمانند. به عنوان علف هرز با جوانه زنی زیاد به ویژه در اواخر پاییز و اوایل بهار شناخته می شود.
خاکشیر معمولا در کنار جاده ها، مناطق زیر کشت، مزارع قدیمی، دامنه کوه ها و سواحل رودخانه ها رشد می کند.
نام علمی این گیاه مورد بازنگری های متعددی قرارگرفته است. اولین بار توسط لینائوس (گیاه شناس سوئدی) در سال 1753 تحت دو جمله Sisymbrium sophia توصیف شد. سرانجام در سال 1892، فیلیپ بارکر وب آن را به عنوان Desurainia sophia معرفی کرد و توسط کارل پرانتر منتشر شد. نام یونانی سوفیا (خرد) به خواص دارویی معروف این گونه اشاره دارد.

ساختار گیاهی خاکشیر

این گیاه تا 90 سانتی متر رشد می کند. کرک های ستاره ای شکل روی برگ ها و ساقه ها به گیاه رنگ سبز مایل به خاکستری می دهد. ساقه های عمودی، بدون انشعاب یا منشعب دیستال هستند. ساقه ها اغلب در بالا منشعب می شوند و گل های زرد روشن در دسنه های انتهایی قرار می گیرند.برگها متناوب، ساقه ای، به طول 2.5 تا 10 سانتی متر و به بخش های باریک تفسیم مس شوند. برگها شبیه سرخس هستند.
میوه ها غلاف های باریک و ایستاده با ساقه های بلند و 13 تا 38 میلی متری هستند. دانه ها 10 تا 20 عدد در یک ردیف در هر نیمه سیلیکو هستند.
بذر خاکشیر بسیار ریز (طول 0.8 میلی متر طول)، زرد تیره یا قهوه ای مایل به قرمز و دارای سطحی ناهموار به شکل بیضی شکل کشیده است که یک انتهای آن بریده شده و هنوز یک حلقه زرد مایل به شفاف در اطراف آن وجود دارد و بر اساس ریزی دانه های این گیاه به خاکشیر معروف شده است.

فواید دانه های خاکشیر

1- بهبود عملکرد سیستم گوارش
در سال 2013 اثرات عصاره آبی دانه های فلکسی بر اسهال در موش ها مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به یافته ها، عصاره اثر مشابه دیفنوکسیلات، ضد اسهال، بر علائم اسهال دارد و همچنین محتوای آب مدفوع را کاهش می دهد.

2- رفع یبوست
دانه ها ی خاکشیر را به مدت 30 دقیقه در 250 میلی لیتر آب جوش مخلوط کرده و قبل از ناهار و شام به مدت سه هفته مصرف کرده. بر اساس یافته ها، دانه ها می توانند احساس سیری، سهولت اجابت مزاج و دفعات دفع مدفوع را بهبود بخشند.
اثرات مفید مصرف خوراکی دانه فلکسی بر درمان یبوست در کودکان 2 تا 12 ساله مبتلا به یبوست بررسی شد.دانه ها علائم یبوست از جمله دفعات سفت مدفوع، احتباس مدفوع و اجابت مزاج دردناک را کاهش دادند.
ترکیب آلیل دی سولفید موجود در این دانه ها ممکن است اثر شل کنندگی بر روی غضلات صاف داشته باشد و اجابت مزاج را تسهیل کند.

3-بهبود عملکرد دستگاه تنفسی
دانه های خاکشیر می توانند در مدیریت واکنش های آلرژیک و اختلالات التهابی ریه موثر باشند. همچنین اثرات ضد سرفه و خلط آور و اثر ضد آسم دانه ها در درمان بیماری های تنفسی به اثبات رسیده است.

4- بهبود عملکرد سیستم قلبی عروقی

عصاره دانه ها عملکرد قلب را بهبود می بخشد باعث کاهش آسیب بافت قلب می شود.

5- بهبود عملکرد دستگاه ادراری

عصاره خاکشیر سطح سرمی اوره، کراتین  و اسیداوریک خون را کاهش می دهد و باعث کاهش التهاب کلیه میشود. همچنین در بهبود بیماران همودیالیزی و سنگ کلیه تاثیر بسزایی دارد.

6- بهبود عملکرد کبد                                                   7- تنظیم سطح گلوکز خون

8- افزایش باروری                                                       9- ضد التهاب

10-ضد سرطان                                                         11- بهبود عملکرد غده تیرویید

عوارض حانبی دانه خاکشیر چیست؟

• مصرف بیش از حد دانه های فلکسید (خاکشیر) می تواند باعث اسهال در انسان شود.

بارداری و شیردهی : لطفأ قبل از مصرف دانه های خاکشیر در مورد مزایا و خطرات با پزشک خود مشورت کنید. مصرف بیش از حد باعث ایجاد نفخ در دوران شیردهی برای مادر ئ نوزاد می شود.

• ورم معده و زخم معده: افرادیکه گاستریک یا زخم معده دارند باید مصرف دانه ها ی خاکشیر را محدود کنند.

اطلاعات تغذیه ای

دانه های خاکشیر حاوی پروتئین، روغن(اسیدهای چرب تک غیراشباع، اسیدهای چرب اشباع)، مواد معدنی از جمله گوگرد، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم، منیزیوم و ویتامینهای C و E هستند.

دوز روزانه بذر خاکشیر طبق فارماکوپه گیاهی ایران، 4 تا 8 گرم ، سه بار در روز مصرف شود.

* برای برخی افراد، ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد.

ترکیبات زیست فعال

_ اسیدهای چرب: روغن تهیه شده از دانه های شسته شده حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع ضروری از جمله اسیدهای اولئیک و اروسیک ( امگا-9)، اسید لینولئیک (امگا-6) و همچنین اسیدهای چرب اشباع شده است. از جمله اسید پالمیتیک و اسید استئاریک.

این روغن حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع(91/1%) است که اسیدα_لینولنیک غالب (48/5%)، و محتوای اسید اروسیک 6/2% است.

_اسانس: اسانس دانه فلکسی حاوی ترکیبات بنزیل، آلیل، پروپنیل ایزوتیوسینات و آلیل دی سولفید است.

_ اسیدهای آمینه: مشخصات آمینو اسیدی دانه فلکسید شامل آمینو اسیدهای ضروری(ترئونین، فنیل آلانین، هیستیدین، لیزین، والین، ایزوسیلینو لوسین) و اسیدهای آمینه غیر ضروری (آرژنین، آلانین،سرین،اسید گلوتامیک،پرولین،گلیسین،تیروزین است. و اسید آسپارتیک).

آمینو اسید ضروری: بدن نمی تواند اسیدهای آمینه ضروری تولید کند.در نتیجه آنها باید از طریق غذا دریافت شوند.

بهترین زمان برای مصرف خاکشیر

به طور کلی در هر زمانی از شبانه روز می توانید از دانه های خاکشیر استفاده کنید. بااین حال، در بسیاری از دسترالعمل ها، مصرف دانه ها با معده خالی توصیه می شود.

• برای رفع یبوست: قبل از ناهار و شام.
• برای تسکین علائم سندروم روده تحریک پذیر (IBS): قبل از ناهار و شام.

تداخلات دارویی احتمالی

داروهای تغییر یافته توسط کبد: دانه های خاکشیر ممکن است با روشی که بدن بسیاری از داروها را بااستفاده از سیستم آنزیمی پردازش می کند، تداخل ایجاد کند و ممکن است سرعت تجزیه این داروها توسط کبد را کاهش دهند. بنابراین اگر از داروهایی استفاده می کنید که توسط کبد تغییر می کند، قبل از مصرف خاکشیر با پزشک معالج خود مشورت کنید. برخی از داروهای تغییر یافته توسط کبد عبارتند از :  آمی تریپتیلین، داساتینیپ، وارفارین،تاموکسیفن، دیازپام، متادون،مفنی توئین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند سللوکسیب، دیکلوفناک،ایبوکسیب یا پروکسین.

استفاده سنتی

در نسخه های خطی سنتی فارسی، این گیاه با نام خاکشیر، خاکشی، تودری، خوبه و بذرالخمخم ذکر شده است. از نظر طب سنتی ایرانی خاکشیر طبیعتی گرم و مرطوب دارد.

از شربت سرد خاکشیر با شکر و کاسنی برای خنک شدن استفاده می شود و شربت گرم دانه با شکر به عنوان ملین مصرف می شود.

دانه خاکشیر به طور سنتی یک داروی موثر برای تخلیه سودا (صفرا سیاه) از بدن در نظر گرفته می شود. بر این اساس در بیماریهای ناشی از فراوانی صفرای سیاه در بدن استفاده می شد. این اختلالات شامل واریکوسل، واریس، تپش قلب، بیماری های هماتولوژیک،سوءهاضمه، یبوست و هموروئید می باشد.

_ در طب سنتی چینی، از خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی برای پیشگیری از آسم و کنترل سرفه استفاده می شود. همچنین برای قرن ها به عنوان یک گیاه قلب استفاده می شود. به عنوان یک عامل خلط آور، تب بر، ضدکرم، قابض، ضدخارش و لیتولیتیک در نظر گرفته  می شود.

_ همچنین دانه های خاکشیر به طور سنتی به عنوان درمان احتقاق سینه، التهاب، رفع اسهال، درمان کمبود ویتامین C، سم زدایی کبد و طحال و داشتن خاصیت ضد عفونی کننده تجویز می شده است.

به انگلیسی به خاکشیر چه می گویند؟

بذر گیاه دسکوراینیا سوفیا در ایران به خاکشیر یا خاک شیر معروف است. این گیاه معمولا با نام های انگلیسی Flixweed یا flixweed seed شناخته می شود.

چگونه از دانه خاکشیر استفاده کنیم؟

_ می توانید با مخلوط کردن دانه ی سرخ شده با دانه ریحان، گلاب، زعفران و آب خنک، نوشیدنی درست کنید.

همچنین می توانید دانه ها را آسیاب کرده و با آرد ذرت مخلوط کنید تا نان درست شود یا به سوپ اضافه کنید.

فواید خاکشیر چیست؟

با توجه به مطالعات علمی یا نسخه های طب سنتی، مهمترین فواید سلامتی دانه های سرخ شده به شرح زیر است:

• بهبود عملکرد دستگاه گوارش: دانه های خاکشیر برای اسهال، یبوست در بزرگسالان و کودکان، هموروئید، کرم روده و سندروم روده تحریک پذیر مفید هستند. همچنین دانه های دم کرده مخلوط با آب گرم از دیرباز به عنوان ملین برای افراد مبتلا به یبوست استفاده می شده است. مصرف دانه ه با آب سرد برای اسهال مفید است.
• بهبود عملکرد دستگاه تنفسی: از دانه های خاکشیر می توان برای درمان آسم و سایر بیماری های التهابی ریه و همچنین واکنش های آلرژیک استفاده کرد. دانه های خاکشیر برای درمان احتقاق قفسه سینه، سرفه و حملات آسم استفاده شده است. به دلیل توانایی آنها در سم زدایی بدن و کمک به حذف مخاط از سیستم تنفسی، می توانند بوی بد دهان را از بین ببرند.
• بهبود عملکرد سیستم قلبی عروقی: خاکشیر یک گیاه قلب و عروق است. دانه های این گیاه می توانند عملکرد قلب را بهبود بخشد و آسیب بافت قلب را کاهش دهد.
• بهبود عملکرد دستگاه ادراری: دانه های خاکشیر می توانند سطح سرمی اوره، کراتینین و اسیداوریک خون را که نشانه هایی از سمت کلیوی هستند، کاهش دهند. از خاکشیر می توان برای جلوگیری از تشکیل، له شدن و حذف سنگ های صفراوی و سنگ کلیه استفاده کرد.

* این دانه همچنین می تواند احساس تشنگی را در بیماران تحت همودیالیز کاهش دهد.

• بهبود عملکرد کبد: دانه های خاکشیر می توانند سطح ALT،ALS،ALP و بیلی روبین کل خون را کاهش دهند. در نتیجه از آسیب کبدی و کبد چرب محافظت می کند. در طب سنتی از این دانه برای سم زدایی کبد و طحال نیز استفاده می شود.
• افزایش باروری در مردان: خاکشیر غلظت تستسترون را در خون افزایش می دهند و تعداد اسپرم ها را افزایش می دهند. همچنین این دانه دارای اثر محافظتی بر روی بافت بیضه به ویژه در بیماران دیابتی است. به طور سنتی برای واریکوسلو ناتوانی استفاده می شود.
• تسکین التهاب درد: از ئانه های خاکشیر در طب سنتی ایرانی برای درمان التهاب و تسکین درد ازجمله سردرد و میگرن استفاده شده است. علاوه بر این، این شواهد علمی از ادعای PTM مبنی بر اینکه دانه های خاکشیر دارای خواص ضدالتهابی و ضد درد هستند، حمایت می کند.
• پیشگیری و درمان پرکاری تیروئید: خاکشیر غلظت سرمی دو هورمون تیروئید، تری یدوتیرونین(T3) و تیروکسین (T4) را کاهش می دهد. بنابراین این بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید مفید است.
• درمان آکنه، لکه های پوستی و شوره سر: خاکشیر در PTM برای کهیر، لکه های تیره پوست و جوش های سرخک توصیه می شود. همچنین عملکرد کبد را تقویت می کند و به درمان شوره سر کمک می کند.

برای آکنه، دانه خاکشیر را با آب گرم و کاسنی بنوشید.

• رفع تشنگی و تب بر طبیعی: شربت خاکشیر یک نوشیدنی عالی برای رفع تشنگی تامین آب مورد نیاز بدن انسان است. علاوه بر این، از جوشانده دانه ها برای درمان تب استفاده می شود.
• روشی سالم هم برای لاغری و هم برای افزایش وزن:

بریا لاغری و کاهش وزن، یک قاشق غذاخوری دانه های خاکشیر، یک قاشق غذاخوری آبلیمو و دوقاشق غذاخوری گلاب را دریک لیوان آب ولرم مخلوط کنید. این نوشیدنی را هرروز صبح برای صبحانه بنوشید.

• برای افزایش وزن، دانه های شسته شده را در یک لیوان شیر مخلوط کرده و هر روز صبح برای صبحانه میل کنید.
• مفید برای خانم ها: بر اساس یک مطالعه، محصول واژینال خاکشیر_عسل را می توان در درمان سرویسیت (التهاب دهانه رحم) استفاده کرد.

توجه: مصرف دانه های خاکشیر درماه آخر بارداری می تواند زایمان طبیعی ررا تسهیل کند.

آیا خاکشیر برای یبوست مفید است؟

بله، بر اساس یک مطالعه، می توانید دانه های خاکشیر را برای درمان یبوست به روش زیر تهیه کنید: 10 تا 15 گرم دانه خاکشیر را در 250 میلی لیتر آب جوش به مدت 30 دقیقه مخلوط کرده و قبل از ناهار و شام به مدت سه هفته مصرف کنید.

حقایق تغذیه ای دانه های خاکشیر چیست؟

دانه های حاوی پروتئین، روغن( اسیدهای چرب غیر اشباع و تک غیراشباع، اسیدهای چرب اشباع)، مواد معدنی ضروری(شامل گوگرد، فسفر، آهن، پتاسیم، سدیم و منیزیم)، صمغ و موسیلاژ و ویتامین ها(E،C) هستند.